راهنمای کلاس های آتش A، B، C، D، و K و انتخاب صحیح کپسول آتش‌نشانی

18 آذر 1404 توسط آتش پوشان در مقالات آموزشی


چکیده

شناخت انواع آتش‌سوزی و انتخاب روش صحیح اطفای حریق، از بنیادی‌ترین ارکان ایمنی در فضاهای مسکونی، اداری و صنعتی محسوب می‌شود. آتش‌سوزی‌ها بر اساس نوع سوخت درگیر، در استانداردهای معتبر بین‌المللی به پنج کلاس اصلی A، B، C، D و K تقسیم‌بندی می‌شوند که هر یک رفتار احتراقی و الزامات اطفایی متفاوتی دارند. نادیده گرفتن این تفاوت‌ها و استفاده از عامل اطفای نامناسب، می‌تواند منجر به تشدید حریق، بروز خطرات ثانویه و افزایش تلفات جانی و مالی شود.

در این راهنما، ابتدا اهمیت طبقه‌بندی حریق و نقش تعیین‌کننده آن در انتخاب روش اطفا تشریح شده و سپس ویژگی‌ها، خطرات و شیوه‌های صحیح مهار هر یک از کلاس‌های آتش به‌ صورت کاربردی بررسی شده است. آتش‌های کلاس A مرتبط با مواد جامد معمولی، عمدتاً با خنک‌سازی قابل کنترل هستند، در حالی که آتش‌های کلاس B نیازمند قطع تماس اکسیژن با مایعات و گازهای قابل‌ اشتعال بوده و استفاده از آب در آن‌ها بسیار خطرناک است. در آتش‌های کلاس C، به دلیل وجود خطر برق‌ گرفتگی، تنها عوامل غیر رسانا تا زمان قطع کامل جریان برق مجاز هستند. حریق‌های کلاس D، که شامل فلزات واکنش‌پذیر می‌شوند، مستلزم استفاده از پودرهای ویژه فلزات بوده و هر گونه عامل اطفای متداول می‌تواند پیامدهای انفجاری ایجاد کند. آتش‌های کلاس K نیز که به روغن‌ها و چربی‌های پخت‌ و پز مربوط هستند، تنها با خاموش‌کننده‌های مخصوص مایع شیمیایی و سیستم‌های اختصاصی آشپزخانه به‌طور ایمن مهار می‌شوند.

در ادامه، ارتباط منطقی میان شناخت کلاس آتش، انتخاب هوشمندانه کپسول آتش‌نشانی متناسب با نوع محیط، آموزش صحیح کاربران و اجرای برنامه منظم نگهداری و بازرسی دوره‌ای مورد تأکید قرار گرفته است. جمع‌بندی این راهنما نشان می‌دهد که ایمنی مؤثر در برابر حریق حاصل یک زنجیره به‌ هم‌ پیوسته از آگاهی، انتخاب درست تجهیزات، آموزش عملی و نگهداری اصولی است و تنها در این صورت می‌توان از تبدیل یک آتش کوچک و قابل‌کنترل به یک حادثه گسترده و پر هزینه جلوگیری کرد.


راهنمای کلاس های آتش A، B، C، D، و K به منظور انتخاب و خرید کپسول آتش نشانی

شناخت انواع آتش و انتخاب روش درست برای اطفاء حریق، از پایه‌ای‌ترین اصول ایمنی در خانه، محل کار و فضاهای صنعتی محسوب می‌شود. هر نوع آتش ماهیت متفاوتی دارد و به همین دلیل تنها با روش مشخصی مهار و خاموش می‌شود. زمانی که بدانیم آتش ایجاد شده به کدام کلاس تعلق دارد، می‌توانیم کپسول آتش‌نشانی مناسب را انتخاب کنیم و از اقدام‌های خطرناکی مانند ریختن آب روی روغن داغ یا استفاده از آب برای خاموش کردن تجهیزات برقی جلوگیری شود. انجام اقدام صحیح در چند ثانیه نخست، نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ جان افراد و کاهش خسارت‌های مالی دارد.
در این راهنما تلاش شده است به زبانی ساده و کاربردی توضیح داده شود که کلاس‌های آتش A، B، C، D و K چه تفاوتی با یکدیگر دارند، هر کدام با چه روشی خاموش می‌شوند و هنگام خرید کپسول آتش‌نشانی برای ساختمان‌های مسکونی، اداری، رستوران‌ها و کارخانه‌ها، به چه نکاتی باید توجه شود.

انواع آتش و اهمیت طبقه بندی آن
وقتی از انواع آتش صحبت می‌کنیم، منظور طبقه‌بندی حریق‌ها بر اساس نوع سوخت آن‌ها است. استانداردهای معتبر بین‌المللی مانند NFPA آتش‌سوزی‌ها را به پنج گروه اصلی A، B، C، D و K تقسیم می‌کنند.
- در کلاس A، منبع سوخت مواد جامد معمولی مانند چوب، کاغذ، پارچه و پلاستیک‌های رایج است.
- کلاس B به آتش‌سوزی مایعات و گازهای قابل اشتعال اختصاص دارد، موادی مانند بنزین، حلال‌ها، روغن‌های صنعتی و گازهای سوختی.
- کلاس C شامل آتش‌سوزی تجهیزات برقی و تحت ولتاژ است که در آن خطر برق‌گرفتگی وجود دارد.
- کلاس D مربوط به آتش فلزات قابل اشتعال مانند منیزیم، تیتانیوم، سدیم و لیتیوم است.
- کلاس K به آتش‌سوزی روغن‌ها و چربی‌های خوراکی در آشپزخانه‌های صنعتی و رستوران‌ها مربوط می‌شود.
اهمیت این طبقه‌بندی در این موضوع است که هر کلاس آتش به عامل اطفای خاص خود نیاز دارد و روشی که برای یک نوع آتش مؤثر است، ممکن است در نوع دیگر خطر را چند برابر کند.

آتش سوزی مواد جامد معمولی (کلاس آتش A)
کلاس آتش A رایج‌ترین نوع حریق در فضاهای مسکونی، اداری و آموزشی به شمار می‌رود. در این نوع آتش‌سوزی، ماده‌ی سوخت معمولاً از جنس مواد جامد قابل ‌احتراق نظیر چوب، مبلمان، کاغذ، کتاب، پرده، موکت و برخی انواع پلاستیک است. ویژگی شاخص حریق کلاس A بروز شعله همراه با تولید دود و تشکیل زغال گداخته است و آتش می‌تواند به لایه‌های عمقی ماده‌ی سوخت نفوذ کند.
مبنای اطفای حریق در کلاس A، خنک‌سازی و کاهش دمای سوخت تا پایین‌تر از نقطه‌ی اشتعال است. بر این اساس، آب و خاموش‌کننده‌های مبتنی بر آب و کف، همچنین کپسول‌های پودر و گاز چند منظوره طراحی‌شده برای کلاس‌های A، B و C برای مهار این نوع آتش مناسب هستند. در هنگام استفاده از خاموش‌کننده، لازم است ماده‌ی اطفا به‌گونه‌ای اعمال شود که علاوه بر سطح آتش، به عمق آن نیز نفوذ کند تا از شعله‌ور شدن مجدد جلوگیری شود.
در حریق‌های کلاس A، استفاده از آب به‌ تنهایی ممنوع نیست، با این حال باید توجه داشت که در مجاورت تجهیزات برقی یا مایعات قابل اشتعال، نباید از جریان مستقیم آب استفاده شود، زیرا این امر می‌تواند موجب بروز خطرات ثانویه گردد.

آتش سوزی مایعات و گازهای قابل اشتعال (کلاس آتش B)
کلاس آتش B به حریق ناشی از مایعات و گازهای قابل‌اشتعال مانند بنزین، گازوئیل، حلال‌ها، تینر، رنگ‌های پایه‌ی حلال، روغن‌های صنعتی و گازهای فشرده اطلاق می‌شود. این نوع آتش‌سوزی به دلیل ماهیت روان سوخت و قابلیت گسترش سریع شعله بر روی سطح مایع، از خطر بالایی برخوردار است.

در حریق‌های کلاس B، هدف اصلی روش اطفا قطع تماس اکسیژن با سطح سوخت و ایجاد یک لایه‌ی پوششی پایدار بر روی مایع قابل ‌اشتعال است تا فرآیند احتراق متوقف شده و از شعله‌ور شدن مجدد جلوگیری شود. بر همین اساس، مناسب‌ترین تجهیزات اطفای این کلاس شامل خاموش‌کننده‌های فومی (کف)، کپسول‌های دی‌اکسید کربن (CO₂) و کپسول‌های پودر شیمیایی خشک مخصوص کلاس B هستند.

استفاده‌ی مستقیم از آب برای خاموش کردن مایعات قابل ‌اشتعال بسیار خطرناک است، زیرا موجب پاشیده شدن سوخت و گسترش شعله در سطحی وسیع‌تر می‌شود. بنابراین در مواجهه با آتش‌سوزی ناشی از مایعات قابل ‌اشتعال، هرگز نباید از سطل یا شیلنگ آب استفاده کرد و لازم است همواره خاموش‌کننده‌ی مناسب کلاس B در دسترس باشد.

آتش سوزی تجهیزات و مدارهای برقی دارای برق (کلاس آتش C)
کلاس آتش C به حریق‌هایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها تجهیزات و سامانه‌های دارای برق از جمله تابلوهای برق، کابل‌ها، پریزها، تجهیزات الکتریکی، موتورهای برقی و دستگاه‌های الکترونیکی دچار آتش‌سوزی شده‌اند. در این شرایط، علاوه بر خطرات ناشی از شعله و دود، احتمال برق‌ گرفتگی مستقیم یا غیرمستقیم به‌واسطه‌ی رسانش الکتریکی به‌ ویژه در حضور آب، وجود دارد و همین موضوع این نوع حریق را بسیار پر خطر می‌سازد.
در اطفای حریق کلاس C، نخستین اقدام قطع جریان برق از منبع اصلی است، مشروط بر آنکه این کار بدون به خطر انداختن جان فرد امکان‌ پذیر باشد. تا زمانی که جریان برق قطع نشده است، استفاده از مواد اطفای غیر رسانا الزامی است. بر این اساس، خاموش‌کننده‌های دی‌اکسید کربن (CO₂) و کپسول‌های پودر خشک مناسب کلاس‌های B، C یا A، B، C به دلیل غیر رسانا بودن و عدم وجود آب در ترکیب خود، برای مهار آتش‌سوزی‌های کلاس C توصیه می‌شوند.
استفاده از آب یا کف بر روی تجهیزات دارای برق به ‌هیچ ‌وجه مجاز نیست، زیرا می‌تواند منجر به برق ‌گرفتگی شدید و تشدید قوس الکتریکی شود. پس از قطع کامل برق و کاهش دمای تجهیزات، آتش باقی‌ مانده معمولاً ماهیت خود را از دست داده و به حریق کلاس A تبدیل می‌شود که در این مرحله، در صورت لزوم می‌توان از روش‌های اطفای مناسب کلاس A برای تکمیل عملیات خاموش‌سازی استفاده کرد.

آتش سوزی فلزات قابل اشتعال (کلاس آتش D)
کلاس آتش D عمدتاً در محیط‌های صنعتی و کارگاه‌های تخصصی مشاهده می‌شود که در آن‌ها با فلزات واکنش‌پذیر نظیر منیزیم، تیتانیوم، آلومینیوم در حالت پودر یا براده، و همچنین فلزات قلیایی مانند سدیم، پتاسیم و لیتیوم سر و کار دارند. این فلزات در صورت افزایش بیش از حد دما یا تماس با جرقه، قادرند به‌شدت شعله‌ور شده و دماهای بسیار بالایی تولید کنند.
خطر اصلی در حریق‌های کلاس D، واکنش شدید فلز داغ با آب یا عوامل اطفای نا مناسب است که می‌تواند منجر به انفجار، شعله‌ور شدن ناگهانی یا پرتاب ذرات فلزی گداخته شود. بر همین اساس، روش اطفای این کلاس از آتش مبتنی بر استفاده از پودرهای ویژه‌ی فلزات است که به ‌صورت اختصاصی برای یک فلز مشخص یا گروهی از فلزات طراحی و فرموله می‌شوند. این پودرها با ایجاد یک لایه‌ی ضخیم و پایدار بر روی فلز داغ، آن را از تماس با اکسیژن هوا جدا کرده و هم ‌زمان بخشی از گرمای تولید شده را جذب می‌کنند.
استفاده از آب، کف یا دی‌اکسید کربن (CO₂) برای خاموش کردن آتش‌های کلاس D به‌ طور کامل ممنوع است، زیرا می‌تواند موجب بروز واکنش‌های خطرناک و تشدید فرآیندهای انفجاری شود. در فضاهایی که احتمال وقوع حریق فلزات وجود دارد، نصب خاموش‌کننده‌های آتش‌نشانی ویژه کلاس D، مطابق با توصیه‌های سازنده‌ی تجهیزات و نوع فلز موجود، امری ضروری و غیر قابل چشم‌پوشی است.

آتش سوزی روغن و چربی در آشپزخانه (کلاس آتش K)
کلاس آتش K عمدتاً در آشپزخانه‌های صنعتی، رستوران‌ها، فست ‌فودها و مراکز تهیه و طبخ غذا رخ می‌دهد و به آتش‌سوزی ناشی از روغن‌ها و چربی‌های خوراکی در تجهیزات پخت نظیر سرخ‌ کن‌ها، دیگ‌ها و اجاق‌های صنعتی مربوط است. روغن‌های خوراکی در دماهای بالا می‌توانند به نقطه‌ای برسند که بدون نیاز به منبع جرقه، به‌ طور خود به‌ خودی شعله‌ور شوند و شعله‌ای با شدت زیاد ایجاد کنند.
در این نوع حریق، دمای روغن به اندازه‌ای بالاست که اگر عامل اطفای مناسب استفاده نشود، آتش پس از خاموش شدن اولیه مجدداً شعله‌ور خواهد شد. روش اطفای حریق در کلاس K مبتنی بر استفاده از خاموش‌کننده‌های ویژه‌ی مایع شیمیایی است که هنگام پاشش بر روی روغن داغ، هم‌ زمان دو عملکرد اساسی انجام می‌دهند. از یک سو با کاهش دما موجب سرد شدن روغن می‌شوند و از سوی دیگر با ایجاد یک لایه‌ی کف صابونی پایدار بر سطح روغن، مانع تماس اکسیژن هوا با سوخت شده و فرآیند احتراق را متوقف می‌کنند.
در حریق‌های کلاس K، استفاده از آب به‌ شدت ممنوع است، زیرا ریختن آب بر روی روغن داغ باعث پاشش ناگهانی قطرات روغن و تشدید سریع شعله‌ور شدن آتش می‌شود. از این‌ رو، در آشپزخانه‌های صنعتی، نصب سیستم‌های اطفای خودکار مخصوص هود و اجاق‌ها، همراه با استقرار خاموش‌کننده‌های دستی کلاس K در دسترس کارکنان آشپزخانه، یک ضرورت اساسی و غیرقابل‌چشم‌پوشی در حوزه‌ی ایمنی محسوب می‌شود.

روش اطفاء حریق در کلاس های مختلف
چه کاری انجام دهیم و از چه کاری پرهیز کنیم
در مواجهه با آتش‌سوزی، اساسی‌ترین اقدام ابتدا شناسایی سریع کلاس حریق و سپس انتخاب روش اطفای متناسب با آن است که نقش تعیین‌کننده‌ای در کنترل مؤثر حادثه دارد. در حریق‌های کلاس A که سوخت از مواد جامد تشکیل شده است، می‌توان از آب، کف یا کپسول‌های پودر و گاز چند منظوره استفاده کرد و ضروری است فرایند خنک‌سازی به‌ گونه‌ای انجام شود که علاوه بر سطح، به عمق مواد درگیر نیز نفوذ کند تا از شعله‌ور شدن مجدد جلوگیری شود.
در حریق‌های کلاس B که مایعات قابل‌ اشتعال درگیر هستند، استفاده از فوم، پودر خشک ویژه‌ی کلاس B یا دی‌اکسید کربن (CO₂) ضروری است و عامل اطفا باید به ‌آرامی بر سطح مایع هدایت شود تا یک لایه‌ی پوششی یکنواخت تشکیل گردد و از پاشش و گسترش سوخت جلوگیری شود. در آتش‌های کلاس C، تا زمانی که جریان برق به‌طور کامل قطع نشده است، استفاده از آب و کف بسیار خطرناک بوده و باید صرفاً از خاموش‌کننده‌های غیر رسانا مانند CO₂ یا پودر خشک استفاده شود. پس از قطع برق، در صورت نیاز، ادامه‌ی عملیات اطفا مطابق با اصول حریق کلاس A انجام می‌گیرد.
در حریق‌های کلاس D، تنها روش ایمن اطفا استفاده از پودرهای ویژه‌ی فلزات است که نوع آن توسط سازنده‌ی خاموش‌کننده مشخص می‌شود و هر گونه استفاده از آب یا CO₂ می‌تواند به واکنش‌های شدید، انفجار و پرتاب ذرات داغ فلزی منجر گردد. در آتش‌های کلاس K نیز الزاماً باید از خاموش‌کننده‌های مخصوص مایع شیمیایی آشپزخانه استفاده شود و به‌ کارگیری آب یا خاموش‌کننده‌های نامناسب می‌تواند شرایط را به‌طور جدی خطرناک‌تر کند.
در مجموع، انتخاب صحیح خاموش‌کننده‌ی آتش‌نشانی و شناخت دقیق کلاس آتش نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت و ایمنی عملیات اطفای حریق دارد و نا آگاهی یا انتخاب اشتباه می‌تواند به تشدید حادثه و افزایش خطرات جانی و مالی منجر شود.

راهنمای خرید کپسول آتش نشانی
انتخاب مناسب بر اساس محیط
برای خرید کپسول آتش‌نشانی، نخستین گام شناخت نوع محیط و شناسایی مهم‌ترین خطرات بالقوه‌ی حریق در آن فضا است. انتخاب نادرست خاموش‌کننده می‌تواند اثر بخشی عملیات اطفا را کاهش داده و حتی موجب تشدید خطر شود، در حالی که انتخاب صحیح نقش کلیدی در کنترل سریع و ایمن آتش دارد.
در واحدهای مسکونی مانند آپارتمان‌ها و ویلاها، بیشترین احتمال آتش‌سوزی مربوط به حریق کلاس A و در مرتبه‌ای پایین‌تر کلاس C است. از این ‌رو، استفاده از خاموش‌کننده‌های پودر و گاز چند منظوره با درجه‌بندی A B C رایج و مناسب است، زیرا این نوع کپسول‌ها توانایی مهار آتش ناشی از مواد جامد، مقدار محدودی از مایعات قابل‌ اشتعال و همچنین تجهیزات برقی را به‌طور هم‌ زمان دارند.
در ساختمان‌های اداری و تجاری، علاوه بر حریق کلاس A، وجود گسترده‌ی تجهیزات برقی، سامانه‌های کامپیوتری و مراکز داده خطرپذیری محیط را افزایش می‌دهد. در چنین فضاهایی معمولاً ترکیبی از کپسول‌های پودر و گاز چند منظوره برای فضاهای عمومی و کپسول‌های CO₂ برای بخش‌های حساس مانند اتاق سرور و تابلوهای برق توصیه می‌شود تا خطر آسیب به تجهیزات الکترونیکی به حداقل برسد.
در رستوران‌ها، آشپزخانه‌های صنعتی و فست‌ فودها، تمرکز اصلی خطر بر حریق کلاس K ناشی از روغن‌ها و چربی‌های خوراکی است و در کنار آن امکان وقوع آتش کلاس B و C نیز وجود دارد. در این محیط‌ها نصب کپسول‌های ویژه‌ی کلاس K در نزدیکی اجاق‌ها و سرخ‌کن‌ها ضروری است و علاوه بر آن، استفاده از کپسول‌های پودر و گاز برای سایر بخش‌ها توصیه می‌شود. در بسیاری از استانداردهای ایمنی نیز نصب سیستم‌های مستقل اطفای خودکار در هودها و بالای تجهیزات پخت به‌عنوان یک الزام یا توصیه‌ی جدی مطرح شده است
در کارخانه‌ها و محیط‌های صنعتی، انتخاب خاموش‌کننده باید بر اساس نوع فرآیند تولید و مواد موجود صورت گیرد. در صورت نگهداری یا مصرف مایعات قابل ‌اشتعال، استفاده از کپسول‌های کلاس B با ظرفیت بالاتر و در صورت امکان بهره‌گیری از سیستم‌های ثابت اطفا ضروری است. همچنین در محیط‌هایی که فلزات قابل‌ اشتعال مانند منیزیم یا آلومینیوم پودری وجود دارد، الزاماً باید خاموش‌کننده‌های ویژه‌ی کلاس D مطابق با دستورالعمل و توصیه‌ی سازنده‌ی تجهیزات نصب شود.
در تمامی این موارد، هنگام خرید کپسول آتش‌نشانی توجه به گواهی معتبر استاندارد، انتخاب ظرفیت مناسب متناسب با متراژ و سطح خطر محیط، سهولت حمل و استفاده و همچنین دسترسی به خدمات منظم شارژ و نگهداری دوره‌ای از عوامل تعیین‌کننده در ایمنی مؤثر و پایدار محسوب می‌شود.
نکات مهم در انتخاب ظرفیت و نوع کپسول آتش نشانی
هنگام تصمیم‌گیری برای خرید کپسول آتش‌نشانی، صرف توجه به قیمت یا برند به ‌هیچ‌ وجه کافی نیست و عواملی نظیر ظرفیت خاموش‌کننده، محل نصب، میزان دسترسی کاربران و توان جسمی افرادی که در شرایط اضطراری قرار است از آن استفاده کنند، از اهمیت اساسی برخوردار است. در واحدهای مسکونی، معمولاً کپسول‌های پودر و گاز با ظرفیت شش تا ده کیلوگرم متداول هستند، با این حال استفاده از چند خاموش‌کننده‌ی سبک‌تر و توزیع‌شده در نقاط مختلف ساختمان، در عمل کارایی بیشتری دارد، زیرا افراد بیشتری قادر خواهند بود آن‌ها را حمل کرده و به ‌سرعت مورد استفاده قرار دهند.
در ادارات و فروشگاه‌ها، ضروری است خاموش‌کننده‌ها در مسیرهای خروج و در مجاورت نقاط پر خطر مانند تابلوهای برق، آشپزخانه‌های کوچک و انبارهای کاغذ نصب شوند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن در دسترس قرار گیرند. در محیط‌های صنعتی و انبارهای بزرگ، به ‌دلیل وسعت فضا و سطح خطر بالاتر، استفاده از کپسول‌هایی با ظرفیت بیشتر و تعداد بالاتر همراه با توزیع صحیح و مهندسی‌شده الزامی است و در بسیاری موارد لازم است جانمایی خاموش‌کننده‌ها مطابق دستورالعمل‌های استقرار تجهیزات اطفای حریق بر پایه‌ی استانداردهای معتبر بین‌المللی انجام شود.
در نهایت، انتخاب نوع عامل اطفا شامل پودر خشک، فوم، دی ‌اکسید کربن یا مایع شیمیایی باید کاملاً با کلاس آتش غالب در محیط هماهنگ باشد، زیرا تنها در این صورت است که خاموش‌ کننده می‌تواند در زمان حادثه آتش را به‌طور واقعی مهار کند و از خاموش‌شدن ظاهری و شعله‌ور شدن مجدد آن در دقایق بعدی جلوگیری شود.

آموزش روش استفاده صحیح از کپسول آتش نشانی
حتی بهترین و صحیح‌ترین انتخاب کپسول آتش‌نشانی نیز در صورتی که کاربران با روش استفاده‌ی درست از آن آشنا نباشند، نمی‌تواند در لحظه‌ی بحران از جان و مال افراد محافظت کند. به همین دلیل، آموزش شیوه‌ی صحیح به‌ کارگیری خاموش‌کننده‌ها بخش تفکیک‌ ناپذیر ایمنی در برابر آتش محسوب می‌شود. یکی از ساده‌ترین و در عین حال شناخته‌شده‌ترین روش‌های بین‌المللی برای به‌خاطر سپردن مراحل استفاده از کپسول، روش موسوم به پاس است که چهار مرحله‌ی متوالی و کاربردی را به کاربر آموزش می‌دهد.
در مرحله‌ی نخست، ضامن یا پین ایمنی کپسول باید با یک حرکت قاطع و مطمئن خارج شود تا اهرم عملکرد آزاد گردد. در مرحله‌ی دوم، لازم است نوک شیلنگ یا نازل کپسول به سمت پای شعله و محل ریشهی آتش نشانه‌گیری شود، نه به سمت بالای شعله، زیرا مهار آتش از منبع و ناحیه‌ی تغذیه‌ی آن اثر بخشی بسیار بیشتری دارد. در مرحله‌ی سوم، اهرم کپسول باید به‌ صورت یکنواخت و پیوسته فشرده شود تا عامل اطفا به ‌طور مداوم خارج گردد و از قطع و وصل‌های غیر ضروری که موجب هدر رفت فشار و کاهش کارایی خاموش‌کننده می‌شود، پرهیز گردد. در مرحله‌ی چهارم، نازل باید به ‌آرامی و به‌صورت حرکت جاروبی از یک سمت به سمت دیگر در عرض آتش هدایت شود تا کل سطح درگیر حریق به‌ طور یکنواخت پوشش داده شده و از تمرکز بیش از حد ماده‌ی خاموش‌کننده در یک نقطه و اتلاف حجم مفید کپسول جلوگیری شود.
تمرین دوره‌ای این چهار مرحله با استفاده از کپسول‌های آموزشی یا در قالب دوره‌های ساده ولی منظم ایمنی، باعث می‌شود کارکنان و ساکنان ساختمان در زمان وقوع حادثه، بدون تأخیر، سردرگمی و استرس اضافی بتوانند به‌ درستی و با اطمینان از کپسول آتش‌نشانی استفاده کنند.

نگهداری و بازبینی دوره‌ای کپسول آتش نشانی
چگونه مطمئن شویم کپسول در روز حادثه کار می کند
کپسول آتش‌نشانی تجهیزی مصرفی و ایمنی‌ محور است که در طول زمان تحت تأثیر عواملی نظیر تغییرات دما، رطوبت محیط، ضربه‌های مکانیکی و نشت تدریجی فشار قرار می‌گیرد و در صورت نبود بازرسی و نگهداری منظم، ممکن است در زمان وقوع حادثه کارایی لازم را از دست داده باشد. از این ‌رو، اطمینان از آماده ‌به‌ کار بودن خاموش‌کننده‌ها مستلزم انجام مجموعه‌ای از اقدامات ساده اما منظم و نظام‌مند است.
در بازبینی چشمی ماهانه، باید محل نصب کپسول، سهولت دسترسی به آن، سالم بودن شیلنگ و نازل، نبود هر گونه ضربه شدید، تغییر شکل یا زنگ‌زدگی بدنه و نیز وضعیت فشارسنج مورد بررسی قرار گیرد. در این مرحله لازم است عقربه فشارسنج در محدوده‌ی سبز قرار داشته باشد، زیرا خروج آن از این محدوده یا مشاهده نشانه‌هایی از نشت ماده، آسیب ظاهری یا نقص عملکرد به‌منزله‌ی کاهش قابلیت اطمینان کپسول بوده و مستلزم ارسال آن به مراکز مجاز سرویس و شارژ است.
علاوه بر کنترل‌های ماهانه، اغلب استانداردهای معتبر ایمنی انجام سرویس تخصصی سالانه را الزامی یا به‌شدت توصیه می‌کنند. این سرویس شامل توزین کپسول، بررسی وضعیت داخلی، ارزیابی سلامت اجزا و در صورت نیاز شارژ مجدد عامل اطفا می‌شود. همچنین در فواصل چند ساله، انجام آزمون‌های دوره‌ای فشار بدنه به‌منظور اطمینان از سلامت سیلندر و توان تحمل فشار کاری ضروری است.
ثبت دقیق سوابق سرویس و بازرسی روی بر چسب کپسول و نگهداری پروندهی مستند در واحد ایمنی یا مدیریت ساختمان، امکان پایش وضعیت آمادگی تجهیزات اطفای حریق را برای مدیران و کارفرمایان در هر زمان فراهم می‌کند. این اقدامات که به زمان و هزینه‌ی قابل‌توجهی نیاز ندارند، در لحظه‌ی بحران تفاوت میان یک خاموش‌کننده‌ی مؤثر و قابل‌اعتماد و یک سیلندر صرفاً ظاهری و عملاً بی‌فایده را رقم می‌زنند.

ارتباط میان انواع آتش روش اطفاء حریق و خرید هوشمند کپسول
با درک این واقعیت که انواع آتش‌سوزی بر اساس نوع سوخت و رفتار احتراق در پنج کلاس اصلی A، B، C، D و K طبقه‌بندی می‌شوند، فرآیند انتخاب روش مناسب اطفای حریق و خرید کپسول آتش‌نشانی از یک تصمیم سلیقه‌ای به یک تصمیم آگاهانه و ایمن ‌محور تبدیل می‌شود. در آتش‌های کلاس A که عمدتاً شامل مواد جامد معمولی نظیر چوب، کاغذ و منسوجات هستند، استفاده از آب، کف یا پودرهای چندمنظوره با هدف خنک‌سازی ماده سوختنی می‌تواند به‌طور مؤثر آتش را مهار کند. در مقابل، در آتش‌های کلاس B که با مایعات و گازهای قابل اشتعال سروکار دارند، لازم است سطح سوخت با فوم یا پودرهای ویژه پوشانده شود تا تماس آن با اکسیژن قطع گردد و استفاده از آب به‌طور کامل ممنوع است.
در آتش‌سوزی‌های کلاس C که به تجهیزات الکتریکی دارای برق مربوط می‌شوند، تا زمان قطع کامل جریان برق تنها باید از عامل‌های اطفای غیر رسانا مانند دی ‌اکسید کربن یا پودر خشک استفاده شود. در آتش‌های کلاس D، به دلیل واکنش‌پذیری بالای فلزات، صرفاً پودرهای ویژه فلزات گزینه‌ای ایمن و قابل ‌اعتماد محسوب می‌شوند و استفاده از سایر عوامل اطفا می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد. در آتش‌های کلاس K نیز که عمدتاً در آشپزخانه‌ها و در ارتباط با روغن‌ها و چربی‌های پخت ‌و پز رخ می‌دهند، کپسول‌های ویژه حاوی مایع شیمیایی مخصوص در کنار آموزش هدفمند کارکنان و به‌ کارگیری سیستم‌های اطفای خودکار نقش تعیین‌کننده‌ای در کنترل حریق دارند.
چنانچه این شناخت پایه‌ای با انتخاب صحیح نوع و ظرفیت کپسول آتش‌نشانی، آموزش دوره‌ای کاربران و اجرای برنامه منظم نگهداری و بازبینی ترکیب شود، سطح ایمنی هر ساختمان به‌طور قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت و احتمال تبدیل یک آتش کوچک و قابل‌کنترل به یک حادثه گسترده و خسارت‌ بار به‌طور چشم‌گیری کاهش می‌یابد. هدف این راهنما آن است که مسیر تصمیم‌گیری برای انتخاب و خرید کپسول آتش‌نشانی و طراحی یک برنامه ایمنی مؤثر در برابر حریق را ساده‌تر، منطقی‌تر و مطمئن‌تر کند، تا در لحظه وقوع آتش‌سوزی، ابزار مناسب در اختیار فرد آموزش‌دیده قرار داشته باشد


منبع



  • https://www.dustsafetyscience.com

  • https://www.uclahealth.org

  • https://www.hct-world.com

  • https://www.nfpa.org

ارسال نظر

نام *

ایمیل *

021-66970590